با سپاس فراوان
با سپاس فراوان
نکته ی بسیار مهمی که همواره مورد توجه نیاکان ما بوده است و از آنها به ما وام نهاده شده است استفاده از روغن ارده کنجد است. با نگاهی دقیق به کتاب های کهن به این نتیجه می رسیم که حکما برای روغن کنجدی که بدون تفت داده شدن و تبدیل به ارده شدن تهیه می شده است، ارزش غذایی قائل نبودند مگر آن که آن را برای مصارف دارویی به شکل ضماد استعمال می نمودند. اما روغن خوراکی تهیه شده از کنجد را پس از تبدیل کردن کنجد به ارده و سپس روغن گیری از ارده به دست می آورند. لذا روغن کنجد هرگز خاصیت روغن ارده کنجد را ندارد و آن چه در اسناد کهن و کتب مربوط مشاهده می گردد غذاییت چندانی ندارند و خوراکی نیست. در ذیل متنی از کتاب مفاتیح الارزاق ص۷۹۳ ج ۱ آمده است که دقیقاً گویای همین مطلب می باشد. لذا از کلیه ی دوست داران تغذیه ی سالم و علاقه مندان به روزی ها و مائده های طبیعی بر سر سفره های ایرانی خواهشمندیم از مصرف روغن کنجد که خوراکی نیست و امروز هم روغن گیری آن بسیار در بازار رایج گشته است و شما در میدان ها و بازار های مرکزی شهر دستگاه هایی را می بینید که جلوی چشم مشتری!! روغن کنجد غیر خوراکی را با تبلیغاتی برجسته توزیع می نمایند خودداری فرمایید. در کتاب مذکور آمده است؛ اگر روغن آن را از کنجد پوست نکنده بگیرند آن را روغن هل نامند. و اگر از کنجد پوست کنده و بریان که همان ارده است اخذ نمایند لزوجت آن کمتر است و حتماً می دانید که هر غذای لزجی به کبد آسیب های جدی می رساند که کمترین آن داشتن کبد چرب است و اگر آن را نرم بکوبند و با آب آنقدر به هم بزنند تا گرم شود و روغن آن جدا گردد و سپس بردارند رطوبت آن بیشتر می شود پس طبیعت آن به تری می رود و گرم و تر و بهاری معتدل می گردد البته بعد آن را در آب جوش می سایند تا روغن به دست آید و دست آخر آن را در حالت پخته شده ساییده و کوبیده و این روغن مناسب خوردن است که روغن ارده نام گرفته است.
طبیعت روغن ارده کنجد آن در دوم گرم و تر وتا هفت سال قوت آن باقی می ماند و قابل مصرف است.
و حال برای علاقه مندان به تعمق در متون کهن پزشکی ایران زمین دقیقاَ متن تحت اللفظ کتاب را می آوریم تا نسبت به جایگزین کردن روغن کنجد حتی به شکل عرضه ی آن و روغن گیری آن جلوی چشم مشتری!!! برای تبلیغات به جای روغن ارده کنجد خوراکی واقعی که اصلا طبیعت متفاوتی دارد و بر عکس روغن کنجد، کبد را از آلودگی ها و چربی ها پاک می کند چون گرم و تر است و لزوجت هم ندارد جداً دقت لازم را به عمل بیاورند.
متن کتاب مفاتیح الارزاق
«وروغن آن را اگرازکنجد غیر مقّشر بریان بگیرند آن را «دُهْنُ الحَلّ» نامند؛ به فتح حای مهمله و تشدید لام، و لزوجت این زیاد است. واگر مقّشّر بریان اخذ نمایند، لزوجت آن کمتر و چون آن را نرم کوبند و با آب به دست، خوب بزنند تا گرم شود و روغن آن جدا گردد، دارند، بر رطوبت غالب [است].
و آنچه سائیده در آب جوش دهند تا روغن حاصل گردد، آن را طبیخ نامند. و سائیده و یا کوبیده آن را بدون استخراج روغن « اُشی » نامند، که به فارسی «اَوْده» گویند. طبیعت آن گرم وتر.
افعال و خواصّ روغن ارده کنجد:
آشامیدن آن با ادویه مناسبه منقّح وملیّن ومرطّب ومسمّن ورافع احتراقات حادث از خلط حاد وضیق النّفس، وسعال یابس وقرحه ریه وتشنّج یابس قویتر ازکنجد، ودر قرحه البول مانند کنجد. ودر مزورهای مرض بعد ازدهن لوز وفسق نافعترین ادهان [است].»
روغن کنجد رااز کنجدغیرمقشر ( با پوست ) می گیرند که نامش هم «دُهْنُ الحَلّ»است. لزوجت آن بسیارزیاد است ومی دانیم که هر غذای لَزِجی برای کبد مضراست وچربی کبد می آورد.
امااگر مقشّر بریان (پوست کنده بریان (ارده )) اخذ نمایند لزوجت آن کم تر است و اگر آن را به نرمی بکوبند و روغنش را جدا کنند رطوبت آن افزایش می یابد. اگر داخل آب جوش بریزند و بسایند و بکوبند به آن ارده ( اَوْده، اُشی ) می نامند که طبیعت آن گرم وتر می شود.
خواص:
ملیّن رطوبت زا، چاق کننده، رفع صفرای سوخته سودا، تنگی نفس، سرفه خشک، زخم ریه وآسم، تشنج خشک ودر ادرار سوختگی کودکان وسوزش ادرار.»
یسندگان: مصلایی پوریزدی مهدیه*, اقتصادی شهریار, کاسب فاطمه, افخمی اردکانی محمد, حسینی فاطمه |
* دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران |
چکیده:
مقدمه: دیابت نوع دو یکی از شایع ترین بیماری های آندوکرینی در جهان است که در نتیجه اختلال در ترشح یا عملکرد انسولین ایجاد می شود. با توجه به اینکه کنجد و فرآورده های حاصل از آن از قبیل ارده و حلوا ارده به عنوان یک غذای بومی در بین مردم یزد مصرف می شود و نیز توجه به خواص مفید روغن کنجد، به خصوص تاثیر آن بر سطح قند و پروفایل لیپیدی سرم، مطالعه حاضر با هدف تعیین تاثیر مصرف روغن کنجد بر پروفایل لیپیدی و قند خون بیماران دیابتی نوع دو مراجعه کننده به مرکز تحقیقاتی- درمانی دیابت یزد در سال 1386 انجام گرفت. نتیجه گیری: پژوهش حاضر نشان داد که مصرف روغن کنجد تاثیر مثبتی در کاهش چربی های خون (کلسترول تام و (LDL و همچنین قند خون ناشتا و HbAlc بیماران دیابتی تیپ دو دارد. دانلود اصل مقاله |
15 نمونه از فواید روغن کنجد
کنجد برای زیبایی. دانه کنجد کامل از روی، ماده معدنی ضروری برای تولید کلاژن تشکیل شده و به پوست حالت ارتجاعیتر میبخشد. روی همچنین کمک می کند تا بافت های آسیب دیده در بدن تعمیر شود. روغن کنجد به عنوان بهترین روغن برای پوست معرفی شده است.
بزرگترین منبع پروتئین گیاهی. در هر اونس تخم کنجد 4.7 گرم پروتئین موجود است، این مقدار پروتئین در این روغن آن را به بهترین روغن گیاهی با پروتئین بالا تبدیل کرده است.
روغن کنجد مفید برای سلامت دهان و دندان. یکی از مزایای برجسته دانههای کنجد و روغن کنجد، و تقویت بهداشت دهان و دندان است. روغن کنجد باعث سفیدی دندان نیز میشود وهمچنین در درمان التهاب و تورم لثه مفید است
جلوگیری از دیابت. به دلیل وجود منیزیم و دیگر مواد مغذی، دانه کنجد و به ویژه روغن کنجد برای مبارزه با دیابت بسیار مفید است، به خصوص برای بیماران دیابتی نوع 2.
افزایش سلامت استخوان. مصرف مداوم و به اندازه این روغن در افزایش تراکم استخوان و سلامت استخوان کمک می کند. دانه کنجد منبع بزرگ کلسیم می باشند که برای سلامت استخوان ضروری است.
بالا رفتن بهداشت گوارش، تسکین یبوست. دانه کنجد سرشار از فیبر می باشد، وجود فیبر در بدن برای هموار کردن راه سیستم گوارشی سالم و در نهایت روده سالم بسیار مهم است.
کاهش فشار خون. روغن کنجد دارای درصد بالایی از اسیدهای چرب اشباع نشده است ( اسیدهای چرب امگا 6 )، وجود این اسیدها موجب کاهش فشار خون در افراد دارای فشار خون بالا و بیماران دیابتی شده است.
تسکین بیماری آرتریت روماتوئید. مواد معدنی ضد التهابی و آنزیمهای آنتی اکسیدان موجود در این روغن موجب کاهش درد و التهاب این بیماری میشود. همچنین این ماده معدنی کمک میکند قدرت به رگ های خونی، استخوان ها و مفاصل باز گردد.
جلوگیری از آسم. وجود منیزم در دانه کنجد باعث جلوگیری از آسم و دیگر بیماریهای تنفسی با جلوگیری از اسپاسم راه هوایی میشود.
جلوگیری از سرطان. دانههای کنجد حاوی یک ترکیب ضد سرطان به نام فیتات می باشد، همچنین وجود منیزیم در دانههای کنجد نیز خاصیت ضد سرطانی این روغن را تشدید میکند.
بهبود سلامت قلب. این روغن با خواصی که ذکر شد بهترین انتخاب برای بیماران قلبی است.
منبع غنی ویتامین E: ویتامین E یک آنتی اکسیدان است و با پایین آوردن سطح کلسترول خون در ارتباط است. روغن کنجد نیز حاوی منیزیم، مس، کلسیم، آهن، روی، و ویتامین B6می باشد. مس به آرتریت روماتوئید و منیزیم به سلامت تنفسی وعروقی و کلسیم برای پیشگیری از سرطان کولون، پوکی استخوان و میگرن کمک می کند و روی ، برای سلامتی استخوان کمک می کند. علاوه بر این مزیت ها روغن کنجد از ویتامینE سرشار است که این خواص تغذیه ای بالای این روغن را تشدید می کند.
رفع مسمومیت کبد و کلیه ها و بهبود سیستم ایمنی بدن کمک می کند.
موثر در درمان بیخوابی است.
حجیم کننده عضلات است و برای ورزشکاران توصیه می شود.
مزایا و نحوه استفاده از روغن کنجد
یکی از مواد غذایی شگفت انگیز و سالم که از 5 هزار سال پیش تا کنون مورد استفاده بشر قرار گرفته، کنجد است. کنجد یکی از قویترین و مغذیترین مواد غذایی دارویی میباشد. کنجد اهمیت عظیم و شگرفی در بین مردم داشت تا جایی که در هزاران سال قبل از میلاد بعضی از پادشاهان قسمتی از دستمزد افراد را با دانه کنجد پرداخت میکردند.
روغن ارده کنجد که از دانه گیاه کنجد به دست میآید در تمامی دوران به صورت یک داروی درمانی به خصوص در بیماریهای رودهای مورد استفاده قرار میگرفت، علاوه بر این استفادههای آرایشی نیز گزارش شده است. این دانه به طور طبیعی رنگی زرد دارد، طعم آن معطر و حاوی مقدار زیادی از مواد مغذی است. هر دانه کنجد دارای 50 درصد روغن خالص است. این روغن عمدتاً مصرف خوراکی داشته و در صنایع داروسازی از آن به عنوان حلال در محلول های تزریقی عضلانی استفاده میشود و استعمال خارجی آن بر اندام های مختلف بدن رایج است، به عبارتی در ماساژ. روغن کنجد به عنوان پادزهر سموم نیز به کار گرفته می شود، همچنین در درمان لک سوختگی روی بدن استفاده دارد. مصرف مداوم کنجد میتواند بر تقویت حافظه تأثیر گذار باشد.
روغن ارده کنجد در کشورهای آسیایی از جمله هند، چین، ژاپن، خاورمیانه و کره بسیار مورد استفاده قرار میگیرد، همچنین به عنوان یک تقویت کننده عطر و طعم در غذاهای آسیای جنوب شرقی کاربرد دارد. طب سنتی در هند واقع در منطقه "آیورودا" از روغن ارده کنجد جهت آرام کردن علائم مربوط به استرس استفاده میشود. تحقیقاتی در این زمینه وجود دارد که نشان می دهد وجود آنتی اکسیدان غنی شده و چربی های اشباع نشده در روغن کنجد میتواند به کنترل فشارخون کمک کند. این روغن بهعنوان محبوبترین روغن در آسیا و همچنین یکی از اصلی ترین محصولات روغنی شناخته شده است،
ترکیبات
نام علمی کنجد"Sesamun indicum" است. کنجد در طول سال قابل دسترسی است و بسته به انواع آن در رنگ های مختلف به ویژه سفید، زرد، سیاه و قرمز یافت می شود. کنجد منبع غذایی بسیار با ارزشی است. علاوه بر این که منبع خیلی خوبی از منگنز و مس است. از نظر کلسیم، منیزیم، آهن، فسفر، ویتامین B1 ، روی و فیبرهای غذایی نیز منبع ارزشمندی به شمار می رود.
کنجد دارای پروتئین ، ویتامینهای B,D,E,F و لسیتین میباشد. مقدار روغن آن در حدود 50% است. روغن کنجد مرکب از حدود 70% اسیدهای جرب اشباع نشده مانند لینولئیک اسید ، اولئیک اسید و مقداری اسیدهای چرب اشباع شده مانند اسید پالمتیک و آراشیدیک اسید میباشد. روغن کنجد یکی از روغنهای اشباع نشده و مفید برای بدن است این روغن نه فقط کلسترول بدن را بالا نمیبرد بلکه آنرا کاهش میدهد
فیتواسترول ها ترکیباتی هستند که در گیاهان یافت می شوند و ساختمان شیمیایی مشابهی با کلسترول دارند. با دریافت میزان مناسبی از فیتواسترول ها، میزان کلسترول خون کاهش می یابد، پاسخ ایمنی تقویت می شود و خطر بروز سرطان های خاص کاهش می یابد.
امروزه به دلیل خواص مهم فیتواسترول ها، اقدام به استخراج آن ها از دانه های سویا، ذرت و گیاهان دیگر می کنند و به عنوان افزودنی در تهیه غذاهای فرآوری شده به کار می برند.
در گزارش هایی که در مورد میزان فیتواسترول گیاهان ارائه شده است، معلوم می شود که کنجد، از غنی ترین مواد غذایی از نظر فیتواسترول هاست. در هر 100 گرم از کنجد 400 تا 413 میلی گرم فیتواسترول وجود دارد.
میزان فیتواسترول در پسته و دانه های آفتابگردان از 270 تا 289 میلی گرم متغیر است و میزان آن در تخمه های کدو تنبل عبارت است از 265 میلی گرم در هر 100 گرم.
به طور کلی کیفیت کنجد به 3 عامل رنگ، طعم و درصد روغن بستگی دارد
نوع ماده |
رطوبت |
انرژی |
پروتئین |
چربی |
مجموع کربوهیدرات |
مجموع فیبر |
مجموع خاکستر |
واحد |
درصد |
کالری |
گرم |
گرم |
گرم |
گرم |
گرم |
کامل |
5/4 |
563 |
18/6 |
49/1 |
21/6 |
6/3 |
5/3 |
بدون پوست |
5/5 |
572 |
18/32 |
53/4 |
17/6 |
2/4 |
5/3 |
Vitamin A | 0% | Vitamin C | 0% |
Calcium | 97% | Iron | 81% |
Vitamin D | 0% | Vitamin B-6 | 40% |
Vitamin B-12 | 0% | Magnesium | 87% |
کاهش کلسترول خون در انسان
حفاظت سلول های کبدی در مقابل آسیب های اکسیداتیو
کنجد منبع بسیار خوبی از مس،کلسیم، منیزیم و روی است. تنها یک چهارم لیوان از آن، قابلیت تامین 4/70 درصد مس، 6/31 درصد منیزیم و 1/35 درصد از کلسیم مورد نیاز روزانه را دارد.
مس: کاهش دردهای آرتریت روماتوئید
مس به دلیل حضور در بسیاری از سیستم های آنزیمی ضد التهابی و آنتی اکسیدانی، نقش مهمی در کاهش درد و رفع التهاب در بیماری های آرتریت روماتوئید دارد.
علاوه بر آن در فعالیت نوعی آنزیم موثر است که برای اتصال کلاژن و الاستین مورد نیاز است. کلاژن و الاستین در ساختار، قدرت و قابلیت ارتجاع رگ های خونی، استخوان ها و مفاصل مهم هستند.
منیزیم: سلامت عروق خونی و دستگاه تنفسی
همچنان که ذکر شد کنجد منبع خوبی از منیزیم است. اثرات مفید منیزیم به شرح زیر است:
- کاهش اسپاسم راه های هوایی در بیماری آسم
- کاهش فشار خون بالا (فشار خون بالا از عوامل موثر حمله های قلبی ، سکته ها و بیماری های قلبی در افراد دیابتی ست.)
- پیشگیری از اسپاسم نوعی عروق خونی که در پیدایش حملات میگرن نقش دارند.
- ایجاد خواب طبیعی در زنانی که از عوارض یائسگی رنج می برند.
کلسیم: پیشگیری از سرطان روده، پوکی استخوان و میگرن
کلسیم از املاح معدنی مهم موجود در کنجد است. در مطالعاتی که اخیراً انجام شده است نقش موثر کلسیم در موارد زیر به اثبات رسیده است:
- حفاظت از سلول های روده در مقابل مواد شیمیایی سرطان زا
- پیشگیری از کاهش توده ی استخوانی که در یائسگی یا بیماری های خاصی مانند آرتریت روماتوئید مشاهده می شود.
- پیشگیری از سردردهای میگرنی
روی: حفظ سلامت استخوان ها
به دلیل تاثیر روی در چگالی املاح معدنی استخوان، به مردان سالمند توصیه می شود غذاهای غنی از "روی" را به طور مرتب در برنامه های غذایی خود بگنجانند.
گرچه تصور بر این است که پوکی استخوان غلب گریبان گیر زنان سالمند می شود، اما حقیقت این است که مردان سالمند نیز در معرض پوکی استخوان قرار دارند.
تقریبا 30 درصد شکستگی های استخوان لگن در مردان اتفاق می افتد و از هر 8 مرد بالای 50 سال یک نفر شکستگی ناشی از پوکی استخوان را تجربه می کند.
در مطالعه ای که بر روی 396 مرد در گسترده ی سنی 45 تا 99 سال انجام شد، مشخص شد که بین دریافت کم روی و کمبود املاح معدنی در بدن، با بروز پوکی استخوان در ناحیه ی لگن و ستون فقرات ارتباط واضحی وجود دارد.
فیتواسترول های ترکیباتی هستند که در گیاهان یافت می شوند و ساختمان شیمیایی مشابهی با کلسترول دارند. با دریافت میزان مناسبی از فیتواسترول ها، میزان کلسترول خون کاهش می یابد، پاسخ ایمنی تقویت می شود و خطر بروز سرطان های خاص کاهش می یابد.
در گزارش هایی که در مورد میزان فیتواسترول گیاهان ارائه شده است، معلوم می شود که کنجد، از غنی ترین مواد غذایی از نظر فیتواسترول هاست. در هر 100 گرم از کنجد 400 تا 413 میلی گرم فیتواسترول وجود دارد.